De weerfotograaf en het pilotengat van 27 oktober 2003, en nog veel meer pilotengaten

Pilotengat van 27 oktober 2003 boven Bennekom en De Bilt

En nog veel meer gaten

Klik op een kleine foto om deze te vergroten

Door twee fotografen gelijktijdig gefotografeerd, op forse afstand van elkaar

Het is een opmerkelijk fenomeen, dat zo heel af en toe wordt gezien. Nog veel opmerkelijker is dat dit ene gat door twee verschillende fotografen -die elkaar toevallig goed kennen-, op vrijwel hetzelfde moment werd gefotografeerd, maar vanuit plaatsen hemelsbreed circa 30 kilometer van elkaar vandaan. De twee linkse foto's zijn genomen te Bennekom door De Weerfotograaf (met 35 vs. 70 mm. lens -normaal kleinbeeldformaat) . De twee rechtse te De Bilt, door niemand minder dan Jacob Kuiper. Opnametijd rond 10.00 uur.

Meer pilotengaten

Er zijn inmiddels veel meer Pilotengaten vastgelegd. Kies uit de volgende fotoreeksen:

Pilotengat 27 oktober 2003, Bennekom en De Bilt
Pilotengat 14 oktober 2009, Barneveld en Baarn
Pilotengat 1 december 2010, Baarn
De pilotengaten van 11 februari 2012 te Gouda
Pilotengat 21 juni 2012, Ede
De pilotengaten van 30 november 2012, Bennekom
Pilotengat 24 april 2013, Schalkwijk
Pilotengat 14 juni 2013, Bennekom
Canalcloud en Pilotengaten 28 september 2013, Bennekom en De Bilt
Pilotengat 7 juni 2014, Arnhem
Pilotengaten van 22 augustus 2014, Bennekom

En: meer links en literatuur over pilotengaten

Een wedstrijdje, doe eens een gooi!

Bij de Foto van de Maand Januari 2004 werd een kleine wedstrijd uitgeschreven. De vraag was wat er nu te zien was op die foto en hoe dat werd veroorzaakt. Het ontlokte flink wat reacties, men had goede verklaringen en sommigen lieten duidelijk de gedachte even de vrije loop. Een weergave van een aantal antwoorden:

Zou het kunnen dat er misschien een opening in de wolken ontstaat door het opstijgen van warme lucht, afkomstig van een warme waterplas of warme zandvlakte ? Of- door het naderen van een " koude put in de bovenlucht ?

Wat heb je nou weer gedaan ??? zomaar wolken opheffen. Het antwoord moet zijn: de goochelarij (ook chochelen met letters) van Hans Klok en consorten !!!!

Mijn antwoord is : De wind.

Zou het kunnen dat er op de grond een warmtebron staat, op de plaats waar het gat in het wolkendek zit? bv een ellectriciteits centrale, of de Hoogovens

Hier is natuurlijk weer een F 16 doorheen (geknald) gevlogen

Volgens mij komt dit doordat een vliegtuig de geluidsbarrière heeft doorbroken (knal)

Onweerswolk.

Oog van een lagedrukgebied

Mijn verklaring van u foto is een stuk van de noordpool waar je ijs ziet en een gat in het ijs waar het blauwe gedeelte water is.Dat is dus wat ik er in zie!

Een verklaring heb ik niet , ik ben geen deskundige. Maar in de VS is dit ook voorgekomen

Ik denk dat een thermiekbel het gat veroorzaakt.

Dat gat is simpel te verklaren en je gaat er veel meer zien, want dit is een rookvrije werkplek

De papierfabriek Parenco te Renkum staat eronder

Ik denk dat het de warmte is van de bebouwing van Bennekom.

Maar wat is het en hoe komt dat nou ?

Het gaat hier om een zogenaamd "pilotengat". Door deze dunne laag Altocumulusbewolking is mogelijk een vliegtuig gevlogen. Een van de verklaringen was dat condensatiekernen die in de uitlaatgassen van het vliegtuig zitten, ter plaatse zorgen voor neerslagvorming.

Naar we nu weten (anno 2015) is dat niet juist. Een pilotengat kan ontstaan in waterwolken waarin heel lokaal en vrij plotseling forse afkoeling plaatsvindt. Het gaat dan in de regel om wolken met onderkoelde waterdruppels, dus met een temperatuur onder nul graden Celsius. Er treedt een afkoeling op zodanig fors dat er kleine ijsdeeltjes ontstaan. In zo'n geval trekken de ijsdeeltjes snel het onderkoelde vocht in de wolk aan, zodat ook dat snel bevriest (tgv het Wegener-Bergeron-Findeisen-proces, De ijsdeeltjes groeien steeds verder en sneller aan, vallen naar beneden en er ontstaat vanwege die neerslag letterlijk een gat in de wolk. Vaak is dat mooi rond en met dikwijls ook zichtbare valstrepen in het midden van het gat, als gevolg van die zachtjes vallende ijsdeeltjes in het midden. Die neerslag is zo gering dat die de aarde niet bereikt. Die is dan al lang weer verdampt. Door het uitsneeuwen ontstaat er een "gat" in de laag Altocumulus. Dat kan heel mooi rond zijn, maar ook in de vorm van een lange streep (dan spreken we van een ' canal-cloud' ).

De "goede" oplossing is in ieder geval geraden door Hans en Ria van der Weide uit Nunspeet, die dachten dat er een F16 door heen was gevlogen. Nu, of het een F16 was is niet meer te achterhalen, maar zij leggen wel de link met een vliegtuig.

-overige updates; 21 februari 2011- We houden de gedachte van vliegtuigen als oorzaak voorlopig vast, maar er kunnen mogelijk andere oorzaken zijn van dit plaatselijke uitsneeuwen van deze bewolking. Hoe meer foto's en waarnemingen er zijn hoe beter we dit kunnen plaatsen.

-overige updates; 2 januari 2013- Nu de reeks foto's toeneemt en we de omgeving en omstandigheden waarin de gaten optraden goed hebben bekeken, lijkt het dat er ook andere mechanismen zijn dan dat ze veroorzaakt worden door vliegtuigen (die vaak niet aanwezig waren op die locaties van de gaten). Vooral het enorme gat op 30 december 2012 maakt duidelijk dat er mogelijk ook een ander of meer grootschalig fenomeen aan het werk kan zijn.

De naam "pilotengaten" houden we er voorlopig in, want het is best een fraaie naam. Er zijn uiteraard meer namen in omloop, zoals "Hole Punch cloud" en "Fallstreak hole", en "Canal-cloud" voor de langwerpige gaten. De Engelse benamingen geven ook aan dat pilotengaten geen typische Nederlandse aangelegenheid zijn. Ze komen op veel plaatsen in de wereld voor, leert een rondje "googelen".

- overige updates; 2 juli 2013- Want tik in Google de Engelse benamingen maar eens in (zie hierboven) en een vrij grote reeks feiten, suggesties en foto's van dit fenomeen zijn vindbaar (zie ook de foto en uitleg hieronder over het pilotengat in Mobile, Alabama). De wetenschappers piekeren er zich al sinds begin jaren '40 van de vorige eeuw het hoofd over.

Zoals al gemeld op deze site kunnen vliegtuigen een oorzaak zijn van pilotengaten, is na zorgvuldig onderzoek van een pilotengat door Andrew Heymsfield uit Amerika aangetoond, en gepubliceerd in Bulletin of the American Meteorological Society, 91: 753–766.

Maar er zijn andere bronnen op het internet die aangeven dat er nog andere oorzaken zijn die er voor kunnen zorgen dat het spontaan op die plek in de wolken tot uitsneeuwen komt en die dan weer niets te maken hebben met vliegtuigen.

Aan het einde van deze pagina vind je meer links en verwijzingen naar literatuur over pilotengaten.

Pilotengaten steeds vaker gemeld en gefotografeerd, ook in Nederland

Dit soort gaten kunnen we dus vaker zien, want het vliegverkeer dat als een van de mogelijke oorzaken wordt gezien neemt alleen maar toe. Als je ze ziet: maak een foto, en stuur deze op! Ook aardig om een verzameling aan te leggen. Probeer hierbij zo goed mogelijk tijd en plaats, type lens en eventuele weersomstandigheden vast te leggen, en geef die door via een email -zie contactinfo op deze site!

Doe dat zo mogelijk ook via de Vereniging van Weerkunde en Klimatologie, zie hier meer uitleg over pilotengaten op de site hiervan, (meldingen doen via die site werkt alleen als lid van de VWK!)

En dan de andere pilotengaten hieronder. Hoe groot wordt deze reeks?

Onder: het Pilotengat van 14 oktober 2009 te Barneveld en Baarn

Animatie !

Klik op een kleine foto om deze te vergroten

Op 14 oktober 2009 trokken in fraaie Ac-velden in een noordelijke stroming enkele pilotengaten voorbij. De eerste twee zijn genomen rond 08.00 uur te Barneveld, langs de A30 en A1. De andere reeks is van een dubbel gat, rond de klok van 11 uur, te Baarn. Let op het laatste keuzevakje; dit toont een fraaie animatie van alle beelden uit de reeks, als je er op klikt.

Onder: het Pilotengat van 1 december 2010 te Baarn

Klik op een kleine foto om deze te vergroten

Op de 1ste december van 2010, een zeer koude dag met bulderende oostenwind (4 tot zelfs 8 bft op de wadden) en overdag temperaturen tot maar circa -5 graden was een fraai pilotengat zichtbaar. In de ijskristallen in het uitsneeuwende deel was nota bene een prachtige bijzon en een gedeelte van de kleine kring zichtbaar!

Onder: de Pilotengaten van 11 februari 2012 te Gouda

Pilotengaten boven Gouda, 11 feb 2012 om 1644 door Jan Willem de Wit

Boven het ijs op deze koude 11e februari van 2012 fotografeerde Jan Willem de Wit deze fraaie pilotengaten. Vooral het gat aan de voorkant is duidelijk, met een klein uitsneeuwend plukje in het midden.

Onder: Pilotengat 21 juni 2012 Ede

In de vroege morgen van de 21e juni 2012 kon dit fraaie pilotengat gefotografeerd worden, bij station Ede-Wageningen om 08.00 uur. Foto gemaakt met een Blackberry-Bold telefoon.

Onder: De Pilotengaten van 30 november 2012 te Bennekom

Rond het middaguur was er op 30 november 2012 een hele reeks (verschillende) pilotengaten zichtbaar in de dunne Altocumuluslaag. Wind uit zuidwest tot west.

Onder: De Pilotengaten van 30 december 2012 te Bennekom

Precies een maand na de vorige reeks pilotengaten verschenen er op de 30e december in sneltrekkende Altocumulusbewolking een aantal prachtige pilotengaten. Om 15 uur was zelfs een bijzonder groot gat zichtbaar boven de zuidwestelijke horizon (breedte circa 90 graden), kilometers groot. Het was feitelijk een heel groot aaneengesloten veld Altocumulusbewolking, dat in een keer uitsneeuwde. Ook vanuit Gouda en Steenwijk werden deze dag pilotengaten gezien (zoals gemeld aan De Weerfotograaf).

Onder: Pilotengat van 24 april 2013 te Schalkwijk

Pilotengat Schalkwijk tussen 11 en 12 uur door Germa Zeldenthuis

Tussen 11 en 12 uur fotografeerde Gerda Zeldenthuis dit fraaie pilotengat te Schalkwijk. Eerder die morgen was er ook al een pilotengat zichtbaar boven Utrecht.

Pilotengat 14 juni 2013, Bennekom

Op 14 juni 2013 was er in Bennekom rond 1945 uur in een vrijwel gesloten laag Altocumulus-bewolking een pilotengat zichtbaar. Fraai was dat er in het uitsneeuwende deel een optisch verschijnsel ontstond; de zogenaamde circumzenithale boog. Een goed bewijs dat deze wolkendeeltjes uit ijs bestaan, want dergelijke optische verschijnselen komen alleen voor in ijsdeeltjes.

Onder: De Canal Cloud en de Pilotengaten van 28 september 2013 te Bennekom en De Bilt

Klik op een kleine foto om deze te vergroten

In kraakheldere lucht trokken enkele Cirrus- en Altocumulusvelden over. Hierin waren zowel pilotengaten zichtbaar, als echte ' canalclouds' . De laatste is eigenlijk de tegenhanger van een normale contrail van een vliegtuig; het spoor van ijsdeeltjes dat een vliegtuig door de lucht trekt. Op de bovenstaande foto is fraai de combinatie zichtbaar van zowel de contrail als de canal-cloud. Naar linksboven toe is het een normaal vliegtuigspoor, maar waar het vliegtuig (vrij toevallig) recht door de dunne wolkenlaag vliegt (meer naar rechts-beneden in de foto) treedt het proces van lokale neerslagvorming op en lost de bewolking daar op. In de foto's die hier kort na zijn gemaakt is te zien dat er heel geringe neerslag (sneeuw) valt, gezien de vage strepen onder het deel van de wolk die al opgelost is. Het proces hierachter is identiek aan de vorming van pilotengaten. Opname te Bennekom om 13.10 uur.

De omstandigheden waren blijkbaar erg gunstig die dag, want ook de cirkelvormige pilotengaten waren zichtbaar. Iets later rond 16.54 uur in Bennekom (tweede rij, foto S.Jak)) en in de morgen al te De Bilt, genomen vanaf het KNMI door Jacob Kuiper om 07.34 uur lokale tijd (meest linkse foto in onderste rij).

Onder: Pilotengat van 7 juni 2014, Arnhem

Pilotengat 7 juni 2014 Arnhem, Simon Jak

Simon Jak (ja, de vader van de Weerfotograaf) fotografeerde op 7 juni 2014 boven Arnhem dit heel fraaie pilotengat. Je ziet hoe de heel dunne Ac-bewolking zachtjes uitsneeuwt.

Onder: Pilotengat van 22 augustus 2014, Bennekom

Bovenstaande foto;'s tonen meerdere pilotengaten die ontstonden op 22 augustus 2014 tussen 10 en 11 uur in de morgen boven Bennekom. Op de laatste twee foto's (onderste rij) staan bovendien vrij bijzondere optische verschijnselen. Een deel van de parhelische ring is zichtbaar in de vage ijsdeeltjes. Het lijkt op een bijzon, maar de afstand was op circa 90 graden afstand van de zon, dat is eigenlijk wat raar (die komen voor rond de 120 graden).

Literatuur en andere links naar pilotengaten

Heymsfield et al (2010). Aircraft-Induced Hole Punch and Canal Clouds: Inadvertent Cloud Seeding. Bulletin of the American Meteorological Society 91: 753–766 . DOI:10.1175/2009BAMs2905.1

Westbrook, Chris, Davies, Owain (July 2010). Observations of a glaciating hole-punch cloud. Weather 65: 176-180

Floor, Kees, Meteorologica 2-2014, Vliegtuiggaten op MODIS-beelden

Info op Wikipedia over pilotengaten en het Wegener-Bergeron-Findeisen-proces: https://nl.wikipedia.org/wiki/Fallstreak_hole

Hole Punch Cloud , volgens weather.com
Fall streak Hole, volgens Wikipedia
A New Understanding of Fallstreak Holes, van "the Cloud appreciation society"
Pilotengaten met als oorzaak electromagnetisme (?....) via holepunchclouds.com

Meer foto's van De Weerfotograaf in het Archief

© Foto's pilotengat van 14 oktober 2009, 1 december 2010, 21 juni 2012, 30 november 2012 en 30 december 2012: Stefan Jak

Laatste wijziging: woensdag 24 oktober 2018