De weerfotograaf en het verhaal van de zonsverduistering van 11 augustus 1999

De voorbereidingen, reis en zoeken van een camping 7 -10 augustus
Spanning loopt op, de dag ervoor, Zou het wel droog en onbewolkt zijn?
DE dag, oei oei, het is droog maar voor hoelang?
Het klaart verder op; 11 uur, we zien de totale eclips!
Bekijk de bijzondere meetreeks van temperatuur, wind en bewolking tijdens de Eclips
Ach het was mooi, we blijven nog even in Normandië en zien een waterhoos (en veel regen)

Verslag van de totale zonsverduistering van 11 augustus '99 te Frankrijk.
Zoals -waargenomen door Stefan Jak en Anja Walgemoet te Poses (net ten zuidoosten van Rouen).

Alsook de voorbereidingen, regenbogen, waterhozen, hagel, onweer en een herfst-
storm......
Zaterdag 7 augustus.
Anja en ik vertrekken bepakt en bezakt met de auto en de tent in alle vroegte (05.30 uur) vanuit
Zwolle naar de kust van Normandië, waar ons oog gevallen is op de camping Les trois plages bij
Sassetot Ie Mauconduit die als rustig te boek staat (overigens zonder een reservering).

Daags hiervoor heb ik alle foto - apparatuur in orde gemaakt, en onder meer zelf een zonnefilter
in elkaar gedraaid voor de telelens van een 'oude' eclipsbril, die precies passend gemaakt kon
worden voor de zonnekap van de lens. Ideaal, je kan de kap met een vloeiende beweging van de
lens afhalen. Twee 'bekende' diarolletjes mee voor de eclips, Fuji Sensia 100 asa; deze geven
altijd goede resultaten.
Aan fotospullen gaan verder mee; een volledig handbediende mechanische Nikon Fm camera,
Motordrive MD 12, 55 mm. lens, 24 mm. lens en een 70-210 zoomlens met 1.6 converter (voor
de eclips zelf, waardoor een effectief brandpunt ontstaat van 326 mm, dat moet genoeg zijn), een
draadontspanner, statief, polarisatie- en zonne-filter, een Nikon All Weather compactcamera en 8
Fuji reala fimpjes voor de rest van de vakantie. Voor de weerkundige metingen houden we het beperkt tot een elektronische thermometer van Micronta met twee sensors, een in de behuizing zelf en een die op afstand is te bevestigen (zonder draden want deze werkt op radiosignalen) en waarin tevens een klok zit die exact de juiste tijd heeft via de atoomklok in Duitsland, handig.

De thermometer is thuis al een jaar in gebruik, en is geijkt dmv. een geijkte kwik-stationsthermometer in de weerhut, alwaar hij heeft aangetoond vrijwel perfect tot op de tiende graad de temperatuur aan te geven.

Op weg
We zijn nog niet eens bij Breda en de regen komt in de nog zwoele zomerlucht met bakken uit de
lucht, lekker begin van de vakantie. Gelukkig is het erg rustig op de weg en met een flinke gang
rijden we door Antwerpen naar Lile, Abbeville en vervolgens naar de camping in Sassetot Ie
Mauconduit. Al om 14.00 uur zijn we er maar pech; de camping is net vol.... Twee Hollanders -
type sjonny- hebben de laatste plek weggekaapt, bah.
We rijden door, want aan de kust zitten meer campings. Geen succes, alles zit tjokvol en in alle
plaatsen waar je kris kras door moet rijden is het een heksenketel vol toeterend verkeer en de
borden zijn ook al niet zo duidelijk.... Tegen 16.00 uur zijn we het zat en rijden weer een kleine
camping op die bij de poort al aangeeft vol te zitten. Toch vragen. In het aardigste Frans / Engels
en met het zieligste gezicht vragen we of een nacht kan... Nu ja, de oude campingbaas stemt toe
en we slaan de tent op. Inmiddels zitten we net onder Etretat, een gunstige plek voor de
verduistering, net bij de centrale as.

Het was nog aardig warm die middag, zo rond de 25 graden. Maar snel trekkende Cirrus vanuit
het zuiden / zuidwesten kondigde al slechter weer aan, het bleef echter tot middernacht droog

Zondag 8 augustus.
De volgende ochtend -na een nacht met wat fikse buien-, 8 augustus, wordt duidelijk dat we niet
mogen blijven. Althans waarschijnlijk niet, want we moeten de hele dag wachten of er iemand
weg gaat.. .dan kunnen we blijven. Dat geduld hebben we niet want als we vanmiddag laat alsnog
op moeten stappen en een nieuwe camping zoeken, wat dan? Met het eclipsboek van Jacob
Kuiper en de ANWB campinggids zoeken we ons heil maar wat meer in het binnenland en ons
oog valt op een camping bij Poses net onder Rouen, die zo te zien 'mooi' aan de Seine ligt en
redelijk goed te bereiken is via de snelweg en nog zeker in de totaliteitszone ligt.
Na een kleine vier uur rijden komen we bij de camping die nog ruimte zat heeft en inderdaad erg
mooi ligt tussen de groene heuvels van ca. 100 tot 150 meter hoog en direct aan de kronkelende
maar rustige rivier de Seine, schilderachtig.

Hier zitten we goed! En mooi tijd genoeg om de buurt te verkennen voor de grote dag.
We volgen natuurlijk nauwlettend het weer, ondanks de lekkere temperatuur van rond de 24
graden is het niet zuiver en worden we 's-middags al verrast op een forse plensbui met een
verdwaalde donderklap, waarna wel de zon direct weer doorbrak en een van de fraaiste
regenbogen toverde boven de groene heuvels, leuk. Alleen de Wereldomroep gaf aan niet zo veel
zomers weer te verwachten deze week. Mmmm, als dat maar goed gaat.

Maandag 9 augustus.
Met de eigen fietsen -wat kan er veel mee met een auto- maken we in de buurt een tocht van
40 km. Een mooie streek en je kan hier zo over een afsluitdam -daarom is de rivier hier ook zo
rustig- richting het noorden. Handig, want zo kan je snel naar het noorden fietsen om 'wat meer'
in de totaliteitszone te zitten en iets langer van de totale verduistering te genieten.
Het blijft tot in de middag droog, maar de wind die vlagerig is krimpt naar het zuiden tot
zuidoosten en het wordt gewoon klef warm. Dat kan niet goed gaan. Inderdaad volgt in de
namiddag een aantal buien. Weer met onweer maar dan moest je wel goed opletten, want meer
dan drie tot vier slagen zaten er niet in. Regenen kon het wel..., de camping stond in tien minuten
'blank' met enorme waterplassen. Nu ja, het was nog relatief droog op de camping dus alles trok
snel weg en de zon scheen weer, maar het was aan de wilde lucht duidelijk te zien dat het weer
van slag was. Er volgen dan ook meer buien.

Dinsdag 10 augustus
De buien gaan door in de nacht en ook in de ochtend is het een grijze natte bedoeling. Koud is het
niet, maar na buiten koffie gedronken te hebben vluchten we weer de tent in omdat een volgende
plensbui zich aankondigt. Pas na vieren wordt het enigszins droog, en schijnt de zon aarzelend.
Oei, oei, als dat morgen maar goed gaat. Het ziet er wel iets stabieler uit in de avond met wat
meer 'platte' ac en flarden cu, maar ja je ziet ook nog wel wat Altocumulus castellanus en floccus dus zuiver is het niet....

De route had ik nu voor mezelf uitgestippeld, om met alle spullen morgenochtend om 9.00 uur
zo'n 20 - 30 km. naar het noorden te fietsen, meer naar de totaliteits-as. En toch, zo vlak bij de
camping zou het ook wel mooi zijn aan de oever van de Seine tussen de heuvels. Het is hier
bovendien erg rustig.
We maken aan het eind van de middag een fietstocht voor de nodige 'proviand'. He gatsie, dat
heb ik weer, koud vijf minuten van de camping al een lekke band. Nota bene de eerste keer met
deze superfiets (21 versnellingen kan je hier goed gebruiken) in drie jaar, net nu!
In de avond plak ik de band snel, want je kan morgen wel met de auto op pad, maar je weet maar
nooit hoe druk het wordt, en dan kan je met de fiets toch alle kanten op.

Woensdag 11 augustus.
DE dag. We staan op en de zon schijnt al (07.30 uur). De wind is na gisteren doorgedraaid naar
het noorden en er is wel wat ac te zien maar het ziet er niet onstabiel uit. Ja, dat lijkt me niet
ongunstig. Het was voor als je kampeert in een tent een wat frisse nacht met 14.l graden als
minimum.

Ik ben, het verbaast me niet, onrustig en Anja laat me maar mijn gang gaan met de fotospullen,
plakband, kladblok etc. De fietsband is nog goed en toch... ik vertrouw mijn plakkunst niet en
die stomme Samsom-reparatiedoos bevatte ook wel heel vreemde plakkertjes die ik nooit eerder
gebruikte en naar mijn idee niet lekker kleefden. Ineens besluit ik gewoon bij de camping te
blijven, kan ik de temperatuurreeks van vrijwel dezelfde plek voortzetten; hoef geen eind te
fietsen met het risico ergens toch met een lekke band te staan want daar heb ik nu geen zin in, de
plek langs de rivier leek me ideaal -vrij uitzicht- en ik kon er zo lang blijven als ik wou want we
zaten immers naast de camping. Het vers bezorgde croissantje smaakt extra lekker en ondertussen
hou ik de bewolking in de gaten. Hmmm. Er ontstaat weer cumulusbewolking, maar de wind is
erg gering, aan de grond zelfs afwezig, en ze groeien niet echt door. Integendeel, sommige
stukken lossen zelfs snel weer op en de zon blijft zichtbaar. De paar ac-wolkjes zijn te
verwaarlozen.

Ik bevestig met dik tape de thermometer-sensor achter aan de oude getrouwe handmatige Nikon
Fm- camera, die nu met een 70-210 mm lens, een 1.6 convertor, een dikke motordrive en een
statief topzwaar is. Door hem achter de camera te monteren is de sensor absoluut tegen directe
zonnestraling beschermt. De lens krijgt ook een tijdelijke behandeling met rood tape om de
diafragma- en scherpstelring vast te zetten (f8, met converter is dat ongeveer f 13). Om
'inzakken' van de zoomring te voorkomen worden vakkundig twee tandenstokers tussen de ring
gewriemeld en vastgezet met het wondertape. Nu kan er niets meer misgaan!
We zetten ons om 10.40 uur (8.40 UT) neer op een stukje steiger van dik hardhout, zeg maar 10
meter de Seine in, die op 20 centimeter boven het stille water staat en waar niemand de kans
krijgt voor mijn voeten te lopen of erger; voor de camera. Weerkundig wel interessant, zo bij het
water kan je tenminste goed zien wat de windkracht en -richting is. Wat het effect op de
temperatuur is weet ik niet, het zal wel iets gedempt worden. Dat lijkt in eerste instantie mee te vallen want de temperatuur loopt eerst nog lekker op! De andere thermometer (het basis cq. ontvangst-station met precisie-klok) leg ik vakkundig op de steiger tegen een linnen tas aan, zodanig dat ook deze tegen direct zonlicht beschermd is. Dit 'station' geeft dus zelfde temperatuur van net boven de
'grond' -de steiger- aan. We leggen het compactcameraatje -met afgeplakte flitser- binnen
handbereik om de reportage van de lucht, de mensen, mezelf en andere fenomenen compleet te
maken.

Het kladblok en een pen liggen klaar en het grote statief met de reflexcamera wordt solide
neergezet. Ik neem nog een keer de 'vastgestelde' sluitertijdreeks door, die ik aan de hand van het
boek van Jacob heb gemaakt, er zal hier immers niet meer dan een minuut zijn volgens de kaarten
uit het genoemde boek!

11.00 uur
Met het filter op de telelens en een eclipsbril wordt duidelijk dat even na 11.00 uur de
verduistering begint als er rechtsboven uit de zon een klein hapje wordt genomen en de fotoreeks begint.
Het is wel redelijk dik bewolkt met cumulus, maar ze zijn niet echt dik (hoog) en de zon komt nog door een flink stuk blauwe lucht dus we zien voorlopig genoeg.

11.30 uur
De temperatuur loopt snel op, rond 11.30 uur tot zo'n 25 graden en er is maar weinig wind. uit
noordelijke richtingen. Dat is nog eens lekker waarneem-weer, zo in de korte broek!
Met de telelens en het filter is te zien dat midden op de zon ook drie fraaie zonnevlekken zitten.
Anja komt er bij zitten en heeft de wereldontvanger meegenomen, zodat ze via Radio 'Eclips' met
Frits Spits ook volgt wat er elders in Europa gebeurt. Valt tegen, op veel plaatsen is het slecht
weer! Hier is het goed, maar de cumulusbewolking maakt me wat bezorgd, zouden ze inderdaad
oplossen of zou er een net tijdens de totaliteit voor de zon zitten, nu ze zo langzaam
voorbijtrekken.....

Wat opvalt is dat het in de lucht wemelt van de kleine vliegtuigjes, zeker zes tot zeven kleine
Cessna's of andere bromvliegen draaien rond en maken me nog onrustiger. Aan de kade zetten zich nog een paar fransozen neer op klapstoeltjes, maar met tien man heb je het wel gehad. In de verte op zo'n 3 km afstand echter zie ik op een heuveltop allemaal auto's verzamelen en ziet het zwart van de mensen. Het leeft dus toch wel. In de dagen hiervoor was er weinig te merken van een op handen zijnde verduistering, behalve wat posters en foldertjes die duidelijk maakten dat je je ogen moest beschermen.
Ondertussen maak ik met de compactcamera wat foto's van de omgeving, met name van de cu-bewolking om straks in de fotoreeks goed te kunnen reconstrueren of deze bewolking inderdaad afneemt tijdens de eclips.

11.38 uur
De zon schijnt nog door de blauwe lucht maar vanaf dit moment is er merkbaar minder
zonkracht.

11.45 uur
Nog steeds is er cumulusbewolking maar het is duidelijk dat er geen 'opbolling' meer inzit, ze
gaan in elkaar zakken.

11.50 uur
De wind, kracht 2, draait wat bij naar het noordwesten en de cumulus bewolking lost langzaam
verder op.

12.00 uur
Meer en meer cumulus lost op, maar het gaat wel tergend langzaam. Het licht is raar, als door een
zonnebril, maar nog wel duidelijk en helder.

12.09 uur
Het licht wordt steeds 'grijzer' en verdorie, de cu-bewolking zakt inderdaad steeds verder in maar er
'ontstaat' nu zowaar ac (cumulogenitus?); oké geen dikke bewolking dus maar kan je daar de
verduisterde zon doorheen zien?

12.15 uur
Het licht is 'staalblauw' en er zijn grote open plekken met blauwe lucht. Gezien het tempo van
het trekken van de bewolking zit ik snor en is de zonsverduistering straks perfect te zien.

12.18 uur
De totaliteit is nabij, ik haal de zonnefilter van de telelens en kan zo de eclips goed opnemen, ik
heb nog zo'n 25 opnamen over.... De Wereldomroep is nerveus, want op veel plekken is het
slecht weer, waar zouden Jacob Kuiper of Peter Paul Hattinga Verschure -die ik net voor de eclips nog bezocht- nu zitten? Ondertussen - zie de aparte meetreeks in excel formaat- is het behoorlijk afgekoeld, dat voel je ook goed in de korte broek! De temperatuur is onder de 20 graden gedoken en er is totaal geen
wind meer! Wat nu eclipswind?!

12.21 uur
Ineens gebeurt het, je ziet in een oogwenk de grote schaduw aankomen en de handelingen volgen
zich snel op; ik fotografeer als een razende de zogenaamde ' diamantring' en de ' parels' . Met die snelle motordrive (ruim 3bld/sec.) wil dat wel, zalig dat ik dat zware ding toch heb meegenomen. Dat alles met
1/500 sec.

In no-time schakel ik de sluitertijd terug en maak een oplopende reeks van ongeveer 1/250, 1/60,
1/4, 2, 4 en 15 seconden. Ondertussen geniet ik van het fenomenale gezicht van de zwarte zon met
de schitterende krans die bijna 'paars' is. Het kan door de ijle ac-bewolking komen die kleur, het is
gezichtsbedrog of echt zo, de dia's moeten het straks maar uitwijzen....(en op de foto's is inderdaad terug te zien dat vlak langs de rand van de zon rood/paarse vlammen voorkomen).
Vanaf de heuvel (3 km. afstand...) horen we gejoel en gejuig. Heel snel piept de zon er weer door
en ik maak met de motordrive weer met 1/500 sec. een tiental foto's tot het rolletje vol is en dan is de
zon er ook ineens weer en is het licht! Nu ja, licht...., als je ogen weer wat wennen en na een minuut goed
kijkt is het toch nog wel raar schemerig. De totaliteit duurde alles bij elkaar inderdaad een kleine
minuut in dit gebied, maar ik had het niet willen missen.

12.30 uur
Ja, daaaag, iedereen pakt al in! Terwijl er nog zoveel te zien is. Weerkundig is het zeer boeiend.
Hoewel niet onverwacht is meetbaar dat de temperatuurdaling doorgaat en pas op dit moment
meet ik de laagste waarde, 18.5 graden aan de grond! Dat is toch wel een forse daling.
Er is nog steeds geen wind en merkwaardiger; alle cumulus (Cu) is weg, maar de lucht zit helemaal
vol altocumulus (Ac), het ziet er echt naar uit of die ontstaan is uit de cumulus-bewolking.
Nu heb ik, naast het meten van de temperatuur, tijd genoeg om andere leuke foto's te maken met
de compact-camera, zoals de geprojecteerde sikkeltjes van de zon door het gebladerte op het
wegdek.

13.15 uur
Er is nog Ac- bewolking maar nadat de temperatuur weer lekker oploopt (en vanaf 13.07 ook weer
wat wind waarneembaar is) verschijnt weer cumulusbewolking. Ik geniet dan nog een kwartiertje na
van alle indrukken op de steiger en keer terug naar de tent, op 100 meter afstand van de waarnemingsplaats.
In dat uur (13-14 uur) maak je als het ware een tweede zonsopkomst mee; de temperatuur stijgt
en er verschijnt mooi-weer cumulus.

Idioot is dat na de eclips de wereldomroep gelijk melding maakt van files die ontstaan nadat
iedereen HET gezien heeft en gelijk in de auto springt en terug rijdt naar huis.

's Middags kopen we een paar postzegels voor de kaarten, dat blijken fraaie 'eclipspostzegels' te zijn. Leuk voor de thuisblijvers. En het weer houdt zich verder goed, met als maximum ca. 26 graden, en droog. Wat een dag. Nu de rolletjes goed opbergen in de koelbox, want pas over twee
weken worden ze ontwikkeld als we thuis zijn.

De meetreeks van de eclips:

Tabel Eclips 11 augustus 1999. Weerkundige gegevens, waarnemingen
van Stefan Jak Plaats: Poses, aan de Seine te Frankrijk (ten zuidoosten van
Rouen)

Tijd	Temperatuur		WindRichting	WindSterkte	Wolken Cumulus	Wolken Altocumulus
	Meter	Grond			Bedekking (* /8)	Bedekking (*/8)
5:30	14,1		verand.	0	6	0
6:30	15,5		v	0	7	0
7:30	17,1		N	2	5	0
8:30	20,9		N	2	4	0
9:00	23	23	N	2	4	0
9:15	24,6	23,8	N	2	4	0
9:30	23,2	25,2	N	2	5	0
9:45	23,8	24,7	N	3	5	0
10:00	20,7	22,5	NW	2	4	0
10:10	20,4	21	NW	2	3	1
10:21	19,8	19,9	verand.	0	0	3
10:30	18,7	18,5	v	0	0	4
10:45	18,7	18,9	v	0	0	6
10:55	20,4	20,8	v	0	0	6
11:00	20,5	21,3	v	0	0	6
11:05	20,7	21,5	v	0	0	5
11:07	21,5	21,9	NW	2	0	5
11:10	21,9	22,1	NNW	1,5	1	5
11:13	22,4	22,4	NNW	2,5	2	5
11:15	22,7	22,6	NNW	2,5	2	4
11:16	23,4	23	NNW	3	2	4

Figuur 1 en 2, grafieken van temperatuur en bewolking tijdens de Eclips

temperatuurgrafiek zonsverduistering 11-9-1999

bewolkingsgrafiek zonsverduistering 11-9-1999

Figuur 3. Folders over de Eclips (let op uw ogen! De waarschuwing is duidelijk...), uit het gebied van de waarneming van de auteur, te Normandië.

12 augustus
Het weer was mooi! De heldere avond gebruik ik om nachtopnamen van de Seine te maken en
kan tevens genieten van talloze vallende sterren. Da's waar ook, die periode is ook nu gaande.
Ik vang er minstens een op een opname, ben benieuwd (dat werd niets...).

13-17 augustus
We vertrekken naar Baubigny (-30 km ten zuidwesten van Cherbourg) aan de Normandische
kust. Het weer is slechter aan het worden maar ja voor echt warm weer moet je veel verder naar
het zuiden rijden, dus dan maar lekker uitwaaien.

Dat lukt goed, dat uitwaaien. Want buien, regen en wind vallen ons ten deel. Hoewel het niet koud
is en we maken stevige fietstochten langs de kust die erg mooi is. En zoals je hier vis kunt eten... ..wow!
Tot mijn enorme vreugde neem ik in om 14.00 uur in de middag van de 15e een echte waterhoos
waar boven zee en maak een foto met de telelens. Het was geen echte bui waar de waterhoos aan verbonden was maar wel een dikke Cumuluswolk. Echt een mooie lange gladde trechter, die echter de zee net niet raakte, althans dat kon je op die afstand niet zien. Te gek dat ik dat ook nog zie deze vakantie.
Om het feest compleet te maken zag ik in de ochtend van de 16e een dikke bui de camping
naderen (het was erg winderig en buiig die nacht ervoor en ochtend) met een stevige rolwolk.
Ineens aan de linkerkant, buiten de regenzone, was daar een volmaakte waterhoos tot aan zee
zichtbaar! Snel de camera erbij en fotograferen maar, hij werd snel minder duidelijk maar de
trekrichting van de hoos leek wel recht op de camping af te stevenen! Da's minder mooi en ik zie
de video beelden -van Jacob Kuiper- van de recente vernietigende windhoos op de camping van Ameland voor me.... Maar de hoos verdwijnt op circa 2 km afstand van de camping (dus ca. l km. voor de kust). Het
gebied waar de hoos zat trekt echter wel recht over de camping en onweer, zware regen en
windstoten tot ~7 Beaufort komen over ons heen. Lekker hoor. Vakantie.

Foto 9 Waterhoos bij Baubigny 15 augustus 1999

17 tot en met 20 augustus
Het is jammer. We zitten weer in Sassetot Ie Mauconduit, op de camping waar we als eerste naar
toe wilden. Het weer is echter pet. Tussen de spoelbuien door -met onweer- lopen en fietsen we
wat. De 18e brengt echter noodweer, met hagel en onweer en in de middag gaat het echt zo hard
waaien dat takken afbreken. Onze tent staat stevig maar das geen vakantie. De hele nacht buldert
de wind door met 7 a 8 beaufort, herfst...
We gaan maar naar huis...

De 20e naderen we Nederland, vertrouwd in de grijze buienlucht, met dikke files van Breda tot
Zwolle.

Hou zou het thuis gegaan zijn tijdens de eclips?. Niet zo spectaculair, er was in Nederland toch
vrij veel bewolking. De afname van het licht was goed te zien, maar qua temperatuur was er nauwelijks een merkbaar effect.

26 augustus
De dia's zijn klaar en ze zijn echt fantastisch! De corona, de parels, de diamantring, protuberansen,
alles staat er op. Gemeten maar en nu alles uitwerken!

Verslag van Stefan Jak.
26 augustus 1999, nader bewerkt 22 november 2005

Kijk naar de volledige beelden van de zonsverduistering zelf

Terug naar index van foto-archief HET WEER

Kijk in De Kalender wanneer u andere optische verschijnselen kunt waarnemen en hoe u deze kunt fotograferen.

Auteur: Stefan Jak
Laatste wijziging: maandag, 11 december 2006