Parelmoerwolken en schemeringskleuren 2 en 3 feb. 2016

Klik op een kleine foto om deze te vergroten 

Ondanks de zachte winter is het de laatste dagen van januari en begin februari boven Europa zeer koud op grote hoogte, in de stratosfeer (boven 20 km hoogte, boven ' het weer' dus). Er kwamen zo rond de 28 kilometer hoogte waarden tot beneden de -80 graden voor!  Het KNMI heeft zelfs -87 graden gemeten, met een radiosonde.

Bij dergelijke omstandigheden momenten kunnen zogenaamde Parelmoerwolken ontstaan die in de luchtlagen tussen 20 en 30 km zitten. Het zijn heel ijle wolken die bestaan uit heel fijne ijskristallen. Die kunnen prachtige irisaties met zich meebrengen (breking van licht en interferentie langs en door die kristallen). Deze wolken worden zelden waargenomen boven onze streken. Er zijn vanuit ons land nog maar enkele keren foto's van gemaakt, of waarnemingen van bekend. Ook omdat het hier (op die hoogte) zelden zo koud wordt.

De eerste foto is gemaakt te Bennekom om circa 07.45 uur. Bij een blik naar buiten kon je deze wolk bijna niet missen; de parelmoerkleuren waren direct zichtbaar en de wolk gaf zelfs bijna 'licht'. De zon scheen namelijk al op deze wolken hoog in de lucht, terwijl de normale cirruswolken nog grijs en donker waren. Ook de vorm van deze parelmoerwolken voldeed geheel aan de 'norm'. Het zijn vaak wat lens-vormige -gladde- wolken, mede veroorzaakt door de hoge windsnelheden op die hoogte.
De foto is niet aangepast qua kleur of scherpte. In Photoshop zijn slechts de middentonen iets bijgesteld om het contrast wat beter uit te laten komen. De laatste foto is de geheel onbewerkte foto. Kijk en vergelijk.

De tweede foto is van 17.45 uur bij het NS-station Ede, want ook later op de dag tijdens zonsondergang waren in het westen nog kleine parelmoerwolken zichtbaar, samen met fraaie schemeringskleuren. Midden in het beeld zijn die paar kleine plukjes te zien, fel oplichtend (helaas is die opname met een telefoon gemaakt, en de kwaliteit wat minder).

Foto 3 en 4 vervolgens zijn opnames van de volgende ochtend, 3 februari 2016 te Bennekom, respectievelijk NS-station Ede. Er zijn geen parelmoerwolken meer zichtbaar in de vorm van die lens-achtige structuren. Wel is een zeer fraaie schemering te zien met veel purpertonen. Toch is hier waarschijnlijk nog sprake van stratosferische wolken. Het blijkt dat als de temperatuur weer iets oploopt (tussen -78 en -85 graden) nog wel veel ijsdeeltjes en salpeterzuur aanwezig zijn in kristal-vorm, die deze diffuse kleuren kunnen veroorzaken.

Jaren terug waren er ook opmerkelijke verkleuringen van de lucht zichtbaar boven Nederland (boven heel de wereld eigenlijk). De oorzaak daarvan was de vulkaanuitbarsting van de Pinatubo, waardoor veel stof en zwavelzuur richting de troposfeer werd geblazen. De schemeringskleuren van nu, 2 en 3 februari 2016, lijken op het schemerings-effect van die vulkaanuitbarsting en het daar aan gekoppelde effect van de Ring van Bishop.

Het onderstaande figuur geeft fraai aan hoe koud de lucht op grote hoogte boven Europa was die dagen. Dit is een weergave op het vlak van 10 hPa, op crica 28 km hoogte, 1 februari 2016.



Zo'n enorme koud gebied hoog in de troposfeer heeft als groot nadeel dat er tevens afbraak van ozon kan plaatsvinden door interactie met de chemische stoffen die dan worden gevormd. Zo kan een ozongat ontstaan.

Opvallend is overigens dat de opwarming van het klimaat lijkt te bewerkstelligen dat het op grote hoogte vaker zo koud wordt, en dit soort wolken dan vaker te zien kunnen zijn boven Nederland. Dat is dan wel weer mooi... We zullen zien.
Trouwens, ook in Engeland en Ierland zijn er prachtige opnames gemaakt van deze wolken op 1 en 2 februari (doe eens een zoektochtje op internet).

In het Engels zijn de wolken ook bekend onder de noemer; Polar Stratospheric Clouds (PSC), Nacreous clouds of Mother-of-pearl clouds.

Techniek De foto's zijn gemaakt met een Nikon p300 digitale camera -met 24-70 mm lens (kleinbeeld-equivalent). Er is geen verdere beeldbewerking op toegepast, anders dan een kleine verschuiving van de middentonen. Foto 2 is gemaakt met een camera van een Nokia Lumia 925 telefoon, die is dus niet echt geschikt voor dit soort fenomenen.

© Foto's en tekst, Stefan Jak

Laatste wijziging: vrijdag 5 februari 2016